Literatura

fot. Dominik Herman

Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki

ur. 1962 w Wólce Krowickiej koło Lubaczowa. Poeta, felietonista. Absolwent polonistyki na UMCS. Mieszka w Warszawie. Jeden z najoryginalniejszych, a także najpopularniejszych poetów polskich. Laureat Nagrody „Nike” 2009 i Nagrody Gdynia 2009.

Wypracował sobie własną postać wiersza, której źródeł krytycy upatrują a to w poezji barokowej, a to w folklorze ukraińskim. Z upodobaniem stosuje repetycje i technikę lejtmotywów (wiersze w jego książkach są numerowane, układając się w cykle), często publikuje obok siebie po kilka wersji czy też ujęć tego samego motywu.

Charakterystyczne dlań są również neosemantyzmy, tj. stosowanie w nowym znaczeniu istniejących słów, zwłaszcza archaicznych bądź uważanych za wulgarne. Od strony tematycznej – poezja Dyckiego bada i redefiniuje związki między śmiercią a erotyką, powracając obsesyjnie (zwłaszcza we wczesnych tomach) do motywów pogrzebu, cmentarza, danse macabre i umieszczając je precyzyjnie w kontekście sytuacji znamionujących „młodzieżowy styl życia” i swobodę obyczajów. Interesują poetę zjawiska będące powodem wykluczenia – schizofrenia, prostytucja, bezdomność, homoseksualizm. Dycki posiada niezwykłą umiejętność przedstawiania sytuacji i problemów drastycznych w kunsztownej, budzącej podziw formie. Wielkie wrażenie robią pojawiające się w jego posępnych zazwyczaj wierszach elementy wisielczego humoru.

Felietony Dyckiego, drukowane w kwartalniku „Kresy” i zebrane w tomie Zaplecze miewają już charakter zdecydowanie humorystyczny, jakkolwiek dotyczą z reguły literatury (zwłaszcza kresowej) ubiegłych stuleci, wynajdywanej przez poetę w jego rodzinnej bibliotece. Dziewiętnastowieczne ramotki, oświeceniowe kompendia medyczne, barokowe dziełka dewocyjne ulegają w lekturze Dyckiego cudownemu ożywieniu, stają się interesujące i zabawne, a występujące w nich postacie nabierają rumieńców. W tych bardzo interesujących pod względem językowym i faktograficznym tekstach na czoło wysuwa się dyskurs nieobojętności dla każdej, czy to fikcyjnej, czy zamierzchłej, czy traktowanej jako materiał poglądowy egzystencji – dzięki czemu, mimo całkowitego braku zainteresowania dla tematów aktualnych, felietonistyka Dyckiego może z powodzeniem konkurować z najbardziej „zaangażowanymi” nurtami sztuki współczesnej.

BIBLIOGRAFIA

  • Nenia i inne wiersze, Lublin, Związek Literatów Polskich, 1990.
  • Peregrynarz, Warszawa, Przedświt 1992.
  • Młodzieniec o wzorowych obyczajach, Warszawa, Przedświt 1994.
  • Liber mortuorum, Lublin, Stowarzyszenie Literackie Kresy 1997.
  • Kamień pełen pokarmu, Warszawa, Świat Literacki 1999 (zawiera również wybór wierszy z wcześniejszych tomów).
  • Przewodnik dla bezdomnych niezależnie od miejsca zamieszkania, Legnica: Biuro Literackie Port Legnica 2000.
  • Zaplecze (felietony), Legnica: Biuro Literackie Port Legnica 2002.
  • Daleko stąd zostawiłem swoje dawne i niedawne ciało, Kraków: Zielona Sowa, 2003.
  • Przyczynek do nauki o nieistnieniu,  Legnica: Biuro Literackie Port Legnica 2003.
  • Dzieje rodzin polskich, Warszawa: Sic!, 2005.
  • Poezja jako miejsce na ziemi (1989-2003), Wrocław: Biuro Literackie, 2006.
  • Piosenka o zależnościach i uzależnieniach, Wrocław: Biuro Literackie, 2008.
  • Rzeczywiste i nierzeczywiste staje się jednym ciałem, Wrocław: Biuro Literackie, 2009.
  • Imię i znamię, Wrocław: Biuro Literackie, 2011.
  • Kochanka Norwida, Wrocław: Biuro Literackie, 2014.
  • Nie dam ci siebie w żadnej posatci, Kraków: Lokator, 2016.
  • Ukazał się również poświęcony mu zbiór artykułów pt. Jesień już Panie a ja nie mam domu (Kraków, Ha! art 2001, red. G.Jankowicz).

TŁUMACZENIA

angielski:

  • Peregrinary [Peregrynarz], tłum. Bill Johnston, Brookline: Zephyr Press, 2008.

bułgarski:

  • Tova tâlo možeše da b''de moe: 83 izbrani stihotvoreniâ [wybór wierszy], tłum. Panajot Karag'ozov, Sofiâ: IK "EMAS", 2017.

czeski:

  • Píseň o návycích a závislostech [Piosenka o zależnościach i uzależnieniach], tłum. Michael Alexa, Ostrava: Protimluv, 2018.

hiszpański:

  • Quieres decir que estás solo: (Antología 1990-2016), tłum. Marta Eloy Cichocka, Nuevo León: Ediciones Atrasalante, 2018.

niemiecki:

  • Geschichte polnischer Familien [Dzieje rodzin polskich], tłum. Doreen Daume, Wiedeń: Edition Korrespondenzen, 2012.
  • Tumor linguae [Poezja jako miejsce na ziemi], tłum. Michael Zgodzay, Uljana Wolf, Wiedeń: Edition Korrespondenzen, 2015.
  • Norwids Geliebte : Gedichte tłum. Michael Zgodzay, Uljana Wolf, Wiedeń: Edition Korrespondenzen, 2019.

serbski:

  • Stvarno i nestvarno postaje jedno telo : 111 pesama [Rzeczywiste i nierzeczywiste staje się jednym ciałem : 111 wierszy], tłum. Milica Markić, Beograd: Areté, 2018.

słoweński:

  • Kamen poln hranila. Knijga pesmi iz let 1987–1999 [Kamień pełen pokarmu.Księga wierszy z lat 1987–1999], tłum. Primož Čučnik, Center za Slovensko Knjizevnost, 2005.

ukraiński:

  • Sin grudnichi [Wybór poezji], tłum, M. Kijanowska, Tarnopol: Wydawnictwo Krok, 2014.

włoski:

  • Una notizia dell'ultimo minuto [wybór wierszy], tłum. Alessandro Amenta, Lorenzo Constantino, Rovigo: Il Ponte del Sale, 2012.
Wróć