Aktualności
1 stycznia 1929 roku, czyli dokładnie 95 lat temu, urodził się pisarz i publicysta Zbigniew Nienacki. Największą sławę przyniosła mu słynna i do dziś czytana seria powieści dla młodzieży o przygodach Pana Samochodzika.
Pisarz, który tworzył pod pseudonimem Zbigniew Nienacki urodził się w Łodzi jako Zbigniew Tomasz Nowicki. W 1940 roku został wysiedlony przez Niemców wraz z rodzicami do wsi Słupia, niedaleko Skierniewic, gdzie zmuszony był do pracy fizycznej. Do Łodzi wrócił po wojnie, w 1945 roku, po to, aby rozpocząć naukę w tamtejszym III Liceum Ogólnokształcącym.
Jako pisarz zadebiutował niewiele później – w 1946 roku – drukowaną w odcinkach powieścią dla młodzieży „Związek poszukiwaczy skarbów”. Miał wtedy zaledwie siedemnaście lat. W podobnym okresie publikował także „dorosłe” wiersze m.in. na łamach słynnej „Kuźnicy” – powstałego po wojnie tygodnika społeczno-literackiego, zrzeszającego autorów, którym było po drodze z komunistycznymi władzami.
Po zakończeniu edukacji w liceum wyjechał do Szklarskiej Poręby, gdzie krótko pracował jako wychowawca w domu Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, zaś następnie rozpoczął studia w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej w Łodzi, a później także we Wszechzwiązkowym Państwowym Instytucie Kinematografii w Moskwie, skąd jednak został usunięty za „postawę antystalinowską”. W atmosferze skandalu usunięto go wówczas także ze studiów w Łodzi, a jego ojca – z pracy.
Mimo to, po pewnym czasie udało mu się otrzymać posadę w tygodniku „Głos Robotniczy”, a następnie także w tygodniku „Odgłosy”. To właśnie wtedy zaczął publikować pod pseudonimem Zbigniew Nienacki. W latach pięćdziesiątych pisarz ożenił się i urodził mu się syn, jednak w połowie lat sześćdziesiątych postanowił opuścić rodzinę, by przeprowadzić się na Mazury i całkowicie poświęcić karierze literackiej. W 1967 roku zamieszkał w słynnym domu w Jerzwałdzie – wsi położonej niedaleko Iławy.
W końcówce lat pięćdziesiątych Nienacki zaczął regularnie publikować książki – zaczął od tomu reportaży „Ucieczka w przedmieścia” i powieści dla młodzieży „Uroczysko”, która była jedną z trzech jego książek, którymi przygotowywał grunt pod właściwą serię o przygodach Pana Samochodzika (wraz z powieściami „Pozwolenie na przewóz lwa” i „Skarb Atanaryka”).
Wreszcie w 1964 roku ukazała się „Wyspa Złoczyńców” – faktyczny początek cyklu o Panu Samochodziku, w którego skład weszło jeszcze kilkanaście powieści. Do najsłynniejszych z nich należą m.in. „Pan Samochodzik i templariusze” (1966), „Niesamowity dwór” (1969), „Pan Samochodzik i zagadki Fromborka” (1972), „Pan Samochodzik i Fantomas” (1973) czy
„Pan Samochodzik i Winnetou” (1976). Powieści o przygodach Pana Samochodzika odniosły ogromny sukces i były wielokrotnie wznawiane oraz ekranizowane – do dziś zresztą są czytane przez kolejne pokolenia. Nienacki nie uważał jednak książek o Panu Samochodziku za swoje największe dokonania, przez całe życie pisząc równolegle także książki kierowane do dorosłych czytelników.
W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych Nienacki stworzył kilka powieści kierowanych do dojrzałego czytelnika, m.in. dwutomowe „Liście dębu” oraz „Mężczyznę czterdziestoletniego”, jednak żadna z nich nie odniosła sukcesu, który można by choćby porównać z serią o Panu Samochodziku. W tym samym okresie Nienacki napisał także kilka sztuk teatralnych i przygotował kilka widowisk telewizyjnych.
Spośród opublikowanych przez Nienackiego książek dla dorosłych największy rozgłos zdobyły te, które pisał od lat osiemdziesiątych. Najpierw, w 1983 roku, wydał obszerną, dwutomową powieść obyczajową „Raz do roku w Skiroławkach”, w której nawiązał m.in. do wątków autobiograficznych i mazurskich legend. Wywołała ona niemały skandal z uwagi na obecne w niej mocne sceny erotyczne – zapamiętana została wręcz jako powieść pornograficzna. Podobny los spotkał bezpośrednią kontynuatorkę „Raz do roku w Skiroławkach” – wydaną w 1987 roku powieść „Wielki las”.
Za swoją najlepszą powieść sam autor uważał jednak trzytomową, wydaną w 1989 i 1990 roku powieść „Dagome iudex”. Akcja tej historyczno-fantastycznej powieści rozgrywa się w czasach przedchrześcijańskich na terenach polskich i kończyła w momencie utworzenia państwa przez Mieszka I. Książka była odważna choćby ze względu na samą swoją formę – wówczas w Polsce gatunek fantasy dopiero raczkował.
Pisarz współpracował z komunistycznymi władzami. W 1962 roku został członkiem PZPR, w 1963 roku – ORMO, a w 1982 roku – PRON. Publicznie poparł wprowadzenie stanu wojennego przez generała Jaruzelskiego i pisał artykuły krytykujące Solidarność. W 2010 roku dziennik „Rzeczpospolita” ujawnił, że w 1984 roku został współpracownikiem Służby Bezpieczeństwa pod pseudonimem Eremita. W 1990 dwa tomy akt Nienackiego zostały zniszczone, zatem do dziś nie wiadomo, jakich właściwie informacji udzielił on SB.
Jego książki zostały przełożone na wiele języków, m.in.: niemiecki, rosyjski, ukraiński, czeski, węgierski, gruziński, ormiański i kirgiski.
Zmarł w 23 września 1994 roku w Morągu. Pochowany został na cmentarzu w Jerzwałdzie, czyli we wsi, w której do dziś stoi dom pisarza.
Seria o Panu Samochodziku była po śmierci Nienackiego kontynuowana przez innych autorów. Latem tego roku premierę miała z kolei najnowsza filmowa adaptacja przygód tego bohatera. Zrealizowany przez polski oddział Netfliksa film „Pan Samochodzik i templariusze” nakręcił Antoni Nykowski według scenariusza Bartosza Sztybora.
RP/IK