Aktualności
Henryk Bereza, jeden z najwybitniejszych polskich krytyków literackich, odkrywca Hłaski i Stachury, redaktor miesięcznika „Twórczość”, urodził się w Miedniewicach pod Skierniewicami 28 października 1926 roku.
Henryk Bereza w czasie II wojny światowej był żołnierzem Armii Krajowej. Po wojnie, w 1952 roku, ukończył polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. Po studiach rozpoczął pracę naukową, najpierw na polonistyce UW, później w Instytucie Badań Literackich.
W 1951 roku Bereza został redaktorem „Twórczości” – miesięcznika, z którym był związany całe życie. W latach 1966-1978 kierował tam działem krytyki literackiej, a w latach 1978-1988 – działem prozy. W latach 1980-2004 Henryk Bereza był zastępcą redaktora naczelnego „Twórczości”, od 1977 do 2005 prowadził tam autorską rubrykę „Czytane w maszynopisie”.
Henryk Bereza zauważył i wypromował kilku znanych polskich pisarzy m.in. Marka Hłaskę, pisał o wczesnych tekstach Janusza Głowackiego, patronował też twórczości Edwarda Stachury.
Pasjonował się równolegle literaturą polską i światową. Z jednej strony wydał „Sztukę czytania” w 1966 roku, a z drugiej – rok później – „Doświadczenia”. W tej pierwszej pisał m.in. o Włodzimierzu Odojewskim, Marku Nowakowskim czy Tadeuszu Nowaku, w tej drugiej o Izaaku Bablu, Hermanie Brochu, Jeanie Paulu Sartrze czy Albercie Camusie i wielu innych wydawanych wówczas w Polsce autorach obcych. Nie inaczej w latach siedemdziesiątych: „Prozaicznym początkom” i „Związkom naturalnym” towarzyszyła „Proza z importu”, w której ze znawstwem i smakiem pisał o twórcach austriackich, takich jak Albert Paris Gütersloh czy Heimito von Doderer, ale także o Faulknerze, Borgesie, Márquezie, Llosie czy Bułhakowie.
W „Związkach naturalnych” przedstawił koncepcję nurtu chłopskiego (potem mylnie zwanego nurtem wiejskim) w literaturze polskiej. Głównymi przedstawicielami tego wielopokoleniowego nurtu byli według krytyka: Stanisław Piętak, Julian Kawalec, Leopold Buczkowski, ale także młodsi, jak Marian Pilot, Edward Redliński czy Józef Łoziński. Wiele kontrowersji, zwłaszcza wśród literaturoznawców akademickich, wzbudziła jego koncepcja rewolucji artystycznej, według której tacy pisarze, jak: Edward Stachura, Ryszard Schubert, Jan Drzeżdżon oraz młodsi, jak: Tadeusz Siejak, Roman Wysogląd, Dariusz Bitner czy Grzegorz Musiał zerwali w swoich utworach z polszczyzną pisaną, pisząc nie tak, jak się pisać powinno, ale pisząc tak, jak się mówi. Bereza był wielkim orędownikiem właśnie żywej prozy, apologetą polszczyzny zmieniającej się dynamicznie z pokolenia na pokolenie. Był wielkim orędownikiem tego, co w literaturze nowe, nieprzewidywalne, zagadkowe, zaskakujące.
Bereza był autorem licznych książek krytycznoliterackich m.in. „Z lektur prozy obcej” (1967), „Prozaiczne początki” (1971), „Związki naturalne” (1972), „Pryncypia. O łasce literatury” (1993). Przez dwa lata Bereza pełnił funkcje przewodniczącego jury literackiej nagrody Nike.